Inhoud

Introductie 7

Deel 1 Het eerste jaar van je opleiding 11

1 Een leraar met onderzoekend vermogen 13

1.1 Inleiding 13

1.2 Een bekwame leraar 15

1.3 Een handelend beroep waarin je wendbaar moet blijven 17

1.4 Reflecteren en onderzoekend werken 19

1.5 Op een onderzoekende manier werken 23

1.6 Wat is onderzoekend vermogen? 25

1.7 Tot slot 30

Literatuur 31

2 Je oriënteren op het beroep van leraar 33

2.1 Inleiding 33

2.2 Nieuwsgierig zijn 33

2.3 Een vraagteken zetten bij alles wat je zeker denkt te weten 36

2.4 Vragen leren stellen aan een beroepssituatie 37

2.5 Zoeken en gebruiken van informatie uit bronnen 43

2.6 De basis van onderzoek doen 46

2.7 Samen beter onderwijs maken 57

2.8 Tot slot 58

Literatuur 58

3 Zicht op leerlingen krijgen 59

3.1 Inleiding 59

3.2 Loskomen van je eigen referentiekader 61

3.3 Van jezelf naar de ander 66

3.4 Leerlingen bevragen door in gesprek te gaan 67

3.5 Naar leerlingen kijken 73

3.6 Leerlingen schriftelijk bevragen 76

3.7 Ethiek 79

3.8 Tot slot 81

Literatuur 82

4 Observeren om te leren 83

4.1 Inleiding 83

4.2 Focus aanbrengen in een lesobservatie 84

4.3 Een lesobservatie inhoudelijk voorbereiden 87

4.4 De observatie 96

4.5 Een lesobservatie nabespreken 97

4.6 Reflecteren op de observatie 100

4.7 Tot slot 105

Literatuur 106

5 Het geven en evalueren van een les 107

5.1 Inleiding 107

5.2 De beginsituatie en leerdoelen 108

5.3 Lesactiviteiten ontwerpen 111

5.4 De organisatie van de les voorbereiden 113

5.5 De les uitvoeren, nabespreken en hierop reflecteren 114

5.6 Tot slot 116

Literatuur 118

Deel 2 De hoofdfase van je opleiding 119

6 Onderwijs ontwerpen 121

6.1 Inleiding 121

6.2 De ontwerpcyclus doorlopen met onderzoekend vermogen 123

6.3 Leerdoelen bepalen: leerstofanalyse 128

6.4 Leerdoelen bepalen: de beginsituatievan leerlingen 131

6.5 Doelen formuleren 137

6.6 Ontwerpeisen opstellen en selecteren 140

6.7 Een prototype maken en evalueren 148

6.8 Tot slot 150

Literatuur 150

7 Leren zichtbaar maken 153

7.1 Inleiding 153

7.2 Leren zichtbaar maken tijdens de les: formatief evalueren 156

7.3 Leerresultaten zichtbaar maken: summatief evalueren 164

7.4 Het evalueren van je eigen pedagogisch-didactisch handelen 172

7.5 Andere factoren in de context 179

7.6 Samen onderwijs evalueren 180

7.7 Tot slot 184

Literatuur 185

8 Handelingsgericht werken aan onderwijskwaliteit 187

8.1 Inleiding 187

8.2 Handelingsgericht werken 188

8.3 Het maken van een groepsoverzicht 190

8.4 Het maken van groepsplannen 199

8.5 Evidence-informed werken in het onderwijs 201

8.6 Professionele expertise 203

8.7 Omgaan met wetenschappelijke kennis 206

8.8 Tot slot 211

Literatuur 212

9 Aansluiten op onderwijsbehoeften van individuele leerlingen 213

9.1 Inleiding 213

9.2 Goede vragen leren stellen over leerlingen en de context 214

9.3 Het concept onderwijsbehoefte 217

9.4 Vragen om onderwijsbehoeften in kaart te brengen 218

9.5 Dataverzameling om onderwijsbehoeften in kaart te brengen 219

9.6 Tot een ‘verklarend’ beeld komen 224

9.7 Aansluiten op behoeften 226

9.8 Weten of en hoe iets werkt 228

9.9 Tot slot 229

Literatuur 230

Deel 3 Afstuderen en daarna 231

10 Afstuderen in een lerarenopleiding 233

10.1 Inleiding 233

10.2 Belangrijke aspecten in afstuderen 233

10.3 Afstuderen waarbij je zelf de regie hebt over hoe je je bekwaamheid aantoont 241

10.4 Afstuderen op beroepsproducten 244

10.5 Afstuderen met een Lesson Study 247

10.6 Afstuderen met een praktijkonderzoek 259

10.7 Tot slot 269

Literatuur 269

11 Richting masterwaardig en blijven leren 271

11.1 Inleiding 271

11.2 Tot leervragen komen 274

11.3 Richtingen voor professionele ontwikkeling 285

11.4 Een plek verwerven in de hiërarchie van het onderwijs 292

11.5 Tot slot 293

Literatuur 295

Literatuur op instructiekaarten 297

Register 299

Over de auteurs 304