Nederlands
EnglishLesmateriaal voor basisvaardigheden
Dit zijn maar een paar voorbeelden van motivaties van laaggeletterden om iets aan hun situatie te veranderen. De grootste gemene deler van de groep volwassenen die beter wil leren lezen, schrijven en rekenen is de onderlinge diversiteit. Deze diversiteit uit zich in het niveau van de leerders, de reden om te willen leren, in de leerdoelen die leerders nastreven, de onderliggende emoties en frustraties die een rol spelen en de herkomst van de leerders.
Leren op maat voor een geslaagde leerreis
Bij het selecteren en samenstellen van lesmateriaal voor laaggeletterden is maatwerk het sleutelwoord. Drempelvrees en schaamte kunnen een remmende werking hebben op de motivatie en het doorzettingsvermogen van de laaggeletterde leerder, dus is het van groot belang om zoveel mogelijk aan te sluiten op de leerbehoefte, leerdoelen en leerstijl van de leerder.
Een individueel leerplan kan een handig hulpmiddel zijn om aan te sluiten op de behoeften van de leerder. Uit een Engels onderzoek uit 2002 blijkt dat leerders die samen met hun begeleider een leerplan hadden opgesteld, tevredener waren over hun voortgang dan leerders die niet werkten met een plan. Het leren was meer afgestemd op hun behoefte, en ze hadden het gevoel dat hun mening telde.
Lees meer over maken van een leerplan op basis van leerdoelen in het dossier ‘Nederlands leren’ >
Sluit met het lesmateriaal aan op de leefwereld
Laaggeletterden die besluiten een cursus te volgen zijn in het algemeen op zoek naar meer kennis en vaardigheden om direct toe te passen in hun dagelijks leven. Lesmateriaal dat aansluit op de leefwereld, ervaringen en context van de cursist is daarom een belangrijke voorwaarde voor succes. Materiaal dat voor een andere doelgroep is ontwikkeld, bijvoorbeeld voor kinderen, stuit waarschijnlijk op weerstand en frustratie, en bevestigt negatieve overtuigingen over de eigen intelligentie. Ook lesmateriaal dat voornamelijk is gericht op de meer technische taal- en rekenvaardigheden, met weinig inbedding in herkenbare situaties, blijkt weinig effectief te zijn in het volwassen leren.
Passende begeleiding is onontbeerlijk
Het leerproces van laaggeletterde volwassenen wordt positief beïnvloed door gekwalificeerde en enthousiaste docenten die zich bewust zijn van de leerbehoeften, leerdoelen en kennishiaten van de leerder, en die sterktes en zwaktes in lezen, schrijven en rekenen kunnen identificeren. Veiligheid en continuïteit zijn belangrijke waarden voor veel laaggeletterden. Het is daarom bevorderlijk om zoveel mogelijk met dezelfde docent of begeleider te werken, zodat er een vertrouwensband opgebouwd kan worden.
De componenten van een effectief lespakket
Laaggeletterden hebben vaak veel lesuren en oefening nodig om de ontbrekende vaardigheden onder de knie te krijgen. Om over een langere periode in de leerbehoefte te voorzien is een uitgebreid en divers lespakket nodig. Ella Bohnenn en Maurice de Greef brachten in een analyse van lesmateriaal voor basisvaardigheden het volgende advies uit:
“Om stappen te kunnen zetten in het leren is er verschillend materiaal nodig. [...] Alleen een methode biedt te weinig oefenstof om de te leren vaardigheid of kennis ook daadwerkelijk onder de knie te krijgen, daar is breed leermateriaal en ondersteunend materiaal bij nodig. Het breed leermateriaal alleen biedt te weinig structuur en opbouw om systematisch naar een niveauverhoging toe te werken en alleen werken met ondersteunend materiaal maakt het leren fragmentarisch en onsamenhangend.”
In de volgende paragrafen bespreken we lesmateriaal per deelvaardigheid. Daarbij zullen we steeds aangeven om welk type materiaal (methode, breed leermateriaal of ondersteunend materiaal) het gaat.
Lesmaterialen voor alfabetisering
Het overgrote deel van de laaggeletterden is bekend met het alfabetisch principe. Een kleine groep, de laaggeletterden die slechts heel beperkte taalvaardigheden hebben, is maar voor een deel gealfabetiseerd. In het onderdeel Wat is NT1? kwamen vijf cursistprofielen aan bod. Binnen het profiel ‘Leerder met leermoeilijkheden’ vind je de meeste niet- of andersgealfabetiseerden.
De meeste alfabetiseringsmethodes zijn ontwikkeld voor anderstaligen. In de praktijk blijkt dat ook Nederlandstaligen er prima mee kunnen werken.
Methodes voor alfabetisering
digitaal | Alfa A > 1F | differentieren | geschikt voor afstandsleren
DigLin+ is een digitale alfabetiseringsmethode voor jongeren en volwassenen. De methode is zo opgezet dat de ongeschoolde leerder ermee uit de voeten kan en zich op een volwassen, zelfstandige manier het Latijnse schrift aanleert. Het programma voorziet de cursist niet alleen van input, maar ook van onmiddellijke feedback.
Ster in lezen en Ster in schrijven
boek | Alfa A > Alfa C | geschikt voor groepsleren
De methodes Ster in lezen en Ster in schrijven zijn speciaal ontwikkeld voor jongeren die aan het begin van hun leesvaardigheid staan. Zowel anderstalige als Nederlandstalige jongeren kunnen met deze boeken stapsgewijs werken aan hun lees- en schrijfvaardigheid. Ster in lezen is beschikbaar in niveaus Alfa A, B en C, Ster in schrijven in niveaus Alfa B en C.
Breed leermateriaal
boek | Alfa A > Alfa C | geschikt voor groepsleren
Alfaschrift is een cursus schriftbeheersing die zich richt op het leren schrijven van de letters van het Latijnse schrift. De cursisten leren stap voor stap schrijven met een blokschrift. Een goede schriftbeheersing werkt als uitstekende basis voor het verdere alfabetiseringsproces omdat het goed kunnen schrijven van de letters zorgt voor een betere herkenning van die verschillende letters. In het vervolg Verder met Alfaschrift wordt gewerkt aan een vloeiend en goed leesbaar blokschrift.
Ondersteunend materiaal
boek | Alfa A > 1F | geschikt voor zelfstudie
Schrijven met de pen kan lastig zijn voor analfabeten of deel gealfabetiseerden. Met dit schrijfblok oefent de cursist zelfstandig met schrijven met de hand. Het DigLin+ Schrijfblok sluit aan op de digitale methode, maar is ook los te gebruiken.
Lesmaterialen voor taalvaardigheid
De weg uit laaggeletterdheid begint met het verbeteren van de taalvaardigheid. In het onderdeel Wat is NT1? werd al benadrukt dat maatwerk een belangrijke voorwaarde is om cursisten te motiveren en te stimuleren in hun leertraject. Bij het kiezen van lesmateriaal moeten daarom de leerbehoefte en het leerdoel van de cursist centraal staan.
We verdelen de hier beschreven lesmaterialen in methodes, brede leermaterialen en ondersteunend materiaal. Zo kun je zelf een passend pakket samenstellen.
Complete methodes voor taalvaardigheid
digitaal | instroomniveau > 1F | differentieren | geschikt voor groepsleren.
LINK is een complete online en zelfsturende methode. Met dit programma wordt het leren van een nieuwe taal doelgericht en steken cursisten geen energie in vaardigheden die al beheerst worden. De focus ligt niet zozeer op de taalfunctie, maar op betekenis en informatie.
Breed leermateriaal
boek en digitaal | instroomniveau > 1F | geschikt voor groepsleren
De leerlijn Strux van Edu’Actief is gericht op de voorbereiding op beroepsonderwijs. De vijf delen Nederlands lezen 1F zijn praktijkgericht en contextrijk, en bereiden voor op onder andere het lezen van instructies, informatieve en betogende teksten, formulieren en plattegronden.
boek en digitaal | instroomniveau > 1F | geschikt voor groepsleren
Nederlands schrijven 1F bestaat uit vijf delen waarin de cursist stap voor stap toewerkt naar een verbeterde toegepaste schrijfvaardigheid. Aan bod komt onder andere: formulieren invullen, werklijsten invullen, informele en formele brieven schrijven, CV maken en sollicitatiebrief schrijven.
boek en digitaal | 1F > 2F | geschikt voor groepsleren en zelfstudie
Klare taal! is de bestseller onder de grammaticaboeken. Al vele duizenden cursisten hebben de Nederlandse grammatica geleerd met dit boek. In 88 lessen komt een grote hoeveelheid grammaticale onderwerpen aan de orde in een heldere uitleg met voorbeeldzinnen, illustraties en een flink aantal oefeningen.
Ondersteunend materiaal
boek | instroomniveau | differentiëren
Om vloeiend te leren lezen, in een nieuwe taal, moet je heel veel oefenen. Dat kan met deze bundel volksverhalen voor beginnende lezers van het Nederlands. Elk verhaal is geschreven op drie niveaus. Daarmee sluiten ze aan bij de verschillende fases van ontwikkeling van de leesvaardigheid, en zijn ze ook heel goed te gebruiken in heterogene groepen.
Nederlands Taalverzorging Woord/zin 1F
boek en digitaal | instroomniveau > 1F | geschikt voor groepsleren
De drie delen Nederlands Taalverzorging Woord/zin 1F behandelen de belangrijkste elementen van taalverzorging: zinnen, leestekens, zinsbouw, trappen van vergelijking, afbreekregels, werkwoorden, voegwoorden, samengestelde zinnen en meer.
Nederlands Taalverzorging Spelling 1F
boek en digitaal | instroomniveau > 1F | geschikt voor groepsleren
Driedelige serie over basisvaardigheden spelling, met aandacht voor onder meer klank-tekenkoppeling, verkleinwoorden, meervoudsvormen, afkortingen, leenwoorden en samengestelde woorden.
Toetsing
digitaal | methode-onafhankelijke toets | individueel en in groepsverband
De Woordenschattoets Nederlands (WTN) is een online curriculumonafhankelijke eentalige toets waarmee de receptieve woordenschatomvang in het Nederlands ingeschat kan worden. Met 70 vragen meet de WTN kennis van 7000 woordfamilies. Het meten van de woordenschatomvang geeft een goed beeld van het globale niveau van een cursist op het gebied van lezen, schrijven, luisteren en spreken.
Lesmaterialen voor rekenvaardigheid
Rekenen wordt vaak in een adem genoemd met taal als het over laaggeletterdheid gaat. Verrassend is dit niet, als je bedenkt dat zo’n 80% van de laaggeletterden moeite heeft met rekenen of met zowel taal als rekenen. Een gebrek aan rekenvaardigheden belemmert mensen in het vinden van werk, en in het beheren van hun geldzaken.
Volwassenen met een lage rekenvaardigheid zijn gebaat bij functioneel rekenonderwijs. De lesstof moet zoveel mogelijk toegespitst zijn op realistische situaties uit het dagelijks leven.
Breed leermateriaal
papier en digitaal | instroomniveau > 1F | geschikt voor groepsleren
De leerlijn Strux van Edu’Actief is gericht op de voorbereiding op beroepsonderwijs. Voor rekenvaardigheid zijn er 14 boekjes beschikbaar, die alle facetten van het functioneel rekenen beslaan: geld, tijd, breuken, verhoudingen, getallen en bewerkingen, gewicht, inhoud, grafieken en tabellen, lengte, meetkunde en procenten.
digitaal | instroomniveau > 1F | geschikt voor groepsleren en zelfstudie
Op het online rekenplatform RISK kan eindeloos geoefend worden met alle onderdelen van het rekenen: tellen, optellen, aftrekken, tafels en breuken. RISK biedt talloze rekenspelletjes en sommen met tijd, geld en procenten. Ook is er aandacht voor de elementaire wiskunde.
RISK verschijnt in september 2019. Lees meer op de Facebookpagina over RISK.
Lesmaterialen voor digitale vaardigheden
In alle sferen van de moderne samenleving kom je in aanraking met digitale technologieën. Om basale zaken in het dagelijks bestaan te kunnen regelen en organiseren moet iemand over een minimum aan digitale vaardigheden beschikken. Dat is voor laaggeletterden vaak een probleem. In het onderwijs aan laaggeletterden vormen digitale vaardigheden daarom een belangrijk onderdeel.
De standaarden en eindtermen voor volwasseneneducatie hanteren een indeling van digitale vaardigheden in vijf domeinen:
1) Het gebruik van ICT-systemen, bijvoorbeeld computers, smartphones, tablets, printers, digitale apparatuur zoals wasmachines, smart-tv’s en wekkers
2) Beveiliging, privacy en gezondheid: het volgen van regels voor veilig en gezond werken met ICT-systemen
3) Informatie zoeken, vinden en selecteren
4)Informatie verwerken: het omzetten van informatie in een tekst, schema, tabel of afbeelding en om het invullen van formulieren
5) Digitaal communiceren: contact en digitale interactie met personen of instanties, via sociale media of online portals.
Elke cursist heeft een ander niveau en andere leerbehoeften, ook als het gaat om digitale vaardigheden. Het kan zinvol zijn om per cursist te beoordelen welke van de vijf domeinen behandeld moeten worden in de les. Bij het bespreken van de lesmaterialen geven we steeds aan welke domeinen aan bod komen.
Werken met Windows en Office - basis en Werken met Windows en Office - gevorderd
Het gebruik van ICT-systemen, informatie verwerken | instroomniveau > basisniveau 2 | geschikt voor groepsleren
De tweedelige uitgave Werken met Windows en Office laat de cursist kennismaken met de Windows-pc en met het Office-pakket. Het leerboek begint bij de meest basale handelingen en is daardoor ook geschikt voor de leerder die geen enkele ervaring met digitale technologie heeft.
Keuzedeel digitale vaardigheden - basis
Informatie zoeken, informatie verwerken | Basisniveau 2 | geschikt voor groepsleren
Het verzamelen, produceren en beheren van informatie staat centraal in dit werkboek. De cursist leert op verschillende manieren, met verschillende software, digitale informatie in te winnen, samen te stellen en in te delen.
Het gebruik van ICT-systemen, informatie zoeken, informatie verwerken, digitaal communiceren | Instroomniveau > Basisniveau 1 | geschikt voor groepsleren en zelfstudie
In de online lessen Klik en Tik van Oefenen.nl stapt de cursist in simpele stappen in de digitale wereld. Aan de hand van korte opdrachten leert de cursist hoe een computer en een tablet werken, hoe je zoekt op internet, wat er komt kijken bij het schrijven van een e-mail en hoe je omgaat met social media. De leerder kan de oefeningen zowel zelfstandig als in groepsverband uitvoeren.