Handboek suïcidaal gedrag bij jongeren

Inhoud

Voorwoord  

 

Voorwoord auteurs 

Voorwoord bij deze herziene versie 

 

Inleiding  

 

Deel I – Uitgangspunten 

1  Suïcidaal gedrag onder jongeren: definities en getallen  

1.1  Suïcides  

1.2  Hoe vaak komt suïcide onder jongeren voor?   

1.3  Suïcidepogingen  

1.4  Suïcide-ideatie of suïcidale gedachten en plannen  

1.5  Suïcidaliteit  

 

2  Hulpverlening aan jongeren met suïcidaal gedrag en hun gezin  

2.1  Jongeren en hun ouders  

2.2  Op weg naar volwassenheid  

2.3  Ouders en gezin in transitie  

2.4  Jongeren met problemen  

2.5  Ouders betrekken bij de hulpverlening  

2.6  De voordelen van ouderlijke betrokkenheid bij de hulpverlening  

2.7  Onze visie in kort bestek  

 

3  Reacties van ouders op het suïcidale gedrag van hun kind 

 

4  Juridische aspecten  

4.1  De Wet op de geneeskundige behandelingsovereenkomst  

4.2  Geheimhouding bij suïcidegevaar  

4.3  Dossiervorming  

4.4  Aanbevelingen  

 

5  De Multidisciplinaire richtlijn diagnostiek en behandeling van suïcidaal gedrag  

5.1  De zes essentiële elementen van goede hulpverlening  

5.2  De Richtlijn in kort bestek  

 

6  Ketenzorg  

6.1  Richtlijnen bij ketenzorg  

6.2  De Multidisciplinaire richtlijn en het Kwaliteitsdocument Ketenzorg  

6.3  Fasering van de crisissituatie  

6.4  Kleine zorgaanbieders  

6.5  Doe het niet alleen!  

 

7  Hulpverleners buiten de ggz  

7.1  De context is anders  

7.2  Als de hulp op gang gekomen is  

7.3  Urgentie  

 

8  Mythen over suïcidaal gedrag 

 

9  Zelfbeschadiging  

9.1  Wanneer is er sprake van zelfbeschadiging?  

9.2  Motieven voor zelfbeschadiging  

9.3  Oorzaken van zelfbeschadiging  

9.4  Het mechanisme van zelfbeschadiging  

9.5  Effecten op de omgeving  

9.6  Behandeling  

9.7  Zelfbeschadiging en suïcidaal gedrag  

9.8  Aanbevelingen  

 

Deel II – Risicofactoren, diagnostiek en risicobeoordeling 

10  Risicofactoren  

10.1  Wat zijn risicofactoren?  

10.2 Psychologische kenmerken  

10.3  Sociale kenmerken en de levensgeschiedenis  

10.4  Gezinsfactoren  

10.5  Psychopathologie  

10.6  Piekeren over suïcide  

10.7  Bijwerkingen van somatische geneesmiddelen  

10.8  Beschermende factoren  

10.9  Tot slot  

 

11  Diagnostiek van depressies 

11.1  Diagnostiek van depressieve stemmingen  

 

12 Diagnostiek van de suïcidaliteit  

12.1 Diagnostiek van suïcidaal gedrag  

12.2  Aanbevelingen  

 

13  Fasering van het suïcidale proces  

 

14  De presuïcidale fase (stadium 4)  

14.1  Suïcide als enige uitweg  

14.2  Opluchting en dwaalsporen  

14.3  Zwijgzaamheid en ontkenning  

14.4  Alarmfase  

14.5  Tot slot  

 

15  De afronding van het diagnostisch proces  

15.1  De structuurdiagnose van het suïcidale gedrag  

15.2 Aanbevelingen  

 

Deel III – De behandeling van suïcidaal gedrag 

16  De context en discipline van de hulpverlener  

16.1  Ga nooit in op een verzoek tot geheimhouding  

16.2  Licht zo snel mogelijk de ouders in  

16.3  Houd contact  

16.4  Beoordeel de situatie, of laat die beoordelen  

16.5  Het vervolg  

 

17  Het intake- of crisisgesprek  

17.1  De jongere komt alleen naar de intake  

17.2  De jongere komt samen met (een van) zijn ouders naar de intake  

17.3  Het intakegesprek stap voor stap  

17.4  Aanbevelingen 

17.5  Nadere opmerkingen over een eerste contact met een suïcidale jongere 

17.6  Dreigen met suïcide plegen 

17.7  Aanbevelingen 

 

18  Interventies op individueel niveau  

18.1  Behandelbeleid bepalen  

18.2  Aanbevelingen  

19  Het veiligheidsplan  

19.1  Hoe maak je een veiligheidsplan?  

19.2  Aanbevelingen  

 

20  Medicamenteuze behandeling  

20.1  Algemene aspecten van de behandeling met psychofarmaca bij jongeren  

20.2  De medicamenteuze behandelmogelijkheden  

20.3  Medicatie gericht op het suïcidale gedrag  

20.4  Aanbevelingen  

 

21  Piekeren verminderen  

21.1 De behandeling stap voor stap  

21.2  Positieve gedachten en herinneringen  

21.3  De nare nachten  

21.4  Beschouwing  

21.5  Aanbevelingen  

 

22  Het suïcideverbod  

22.1  De context  

22.2  Doel van de interventie  

22.3  De interventie  

22.4  Het moment  

22.5  De toon 

22.6  De hulpverleningsrelatie 

22.7  De ouders  

22.8  Contra-indicaties bij de jongere  

22.9  Contra-indicaties bij de ouders  

22.10  Contra-indicaties bij de hulpverlener  

22.11  Reacties op het verbod  

22.12  Waarom kan het suïcideverbod effectief zijn?  

22.13  Aanbevelingen  

 

23 Psychotherapie van suïcidale processen 

23.1  Depressie 

23.2  Interpersoonlijke overgevoeligheid 

23.3  Zelfhaat of zelfwalging 

23.4  Falen 

23.5  Eindeloos piekeren: chaos in mijn hoofd 

23.6  Schaamte en schuld 

23.7  Zinloosheid 

23.8  Klem zitten 

23.9  Hopeloosheid of wanhoop 

23.10  Hulpeloosheid en onbehandelbaarheid 

23.11  Er niet meer bij horen en anderen tot last denken te zijn 

23.12  Slapeloosheid en uitputting 

23.13  Repetitieve suïcidale gedachten en wensen, eerdere pogingen  

23.14  Dwangmatig denken en angst vermijden: angst voor controleverlies 

23.15  Intrusies 

23.16  De hele toestand niet langer verdragen 

23.17  Maalstroom, draaikolk, zuigkracht, de strijd opgeven – vrije keuze? 

23.18  Ideeën en beelden van de dood 

23.19  Therapeutische implicaties 

23.20  Aanbevelingen 

 

24  Opnemen of niet?  

24.1  Opname op vrijwillige basis  

24.2  Opname op onvrijwillige basis  

24.3  Hoe vindt een onvrijwillige opname plaats? 

24.4  De rol van de ouders bij een opname 

24.5  Het gezinsgesprek: de veiligheid  

24.6  Aanbevelingen  

 

25  Gesprekken in het kader van een systemische benadering van het gezinssysteem  

25.1  Uitgangspunten van de systeembenadering  

25.2  Het gezin: algemene aspecten  

25.3  Suïcidaal gedrag in de context van het systeem  

25.4  De wisselwerking met reeds bestaande gezinsproblemen  

25.5  De noodzaak van gezinsgesprekken  

25.6  Zoeken naar nieuwe betekenissen van suïcidaal gedrag  

25.7  Wat zijn goede vragen?  

25.8  Circulair vragen: ‘roddelen’ in elkaars aanwezigheid  

25.9  Lineaire of circulaire vragen?  

25.10  Verbreden van het perspectief met grafische middelen  

25.11  Beschouwing  

25.12  Aanbevelingen  

 

26  Hechtingsgerichte gezinstherapie 

26.1  Achtergrond 

26.2  Twee modellen 

195

26.3  Opbouw en werkwijze van de ABFT 

196

26.4  Eisen aan de therapeut 

26.5  Aanbevelingen 

 

27  Multiculturele gezinnen  

27.1  Cultuurspecifieke factoren: overeenkomsten  

27.2  Cultuurspecifieke factoren: verschillen  

27.3  De identiteitsontwikkeling van niet-westerse jongeren  

27.4  Invloed van taal  

27.5  Migratie- en verliesthema’s  

27.6  Het gezinsgesprek vanuit een systemisch perspectief  

27.7  Aandacht voor de heilige huisjes  

27.8  Aanbevelingen  

 

28  Gezinnen onder druk 

28.1  Wat als de ouders niet betrokken willen worden? 

 

29  Veerkracht in gezinnen 

29.1  Wat is veerkracht? 

29.2  Het versterken van de veerkracht na een ingrijpende gebeurtenis 

29.3  Welke vragen kunnen dit proces in gang zetten? 

29.4  Aanbevelingen 

 

30  Gebruikmaken van netwerken 

30.1  De Eigen Kracht-conferentie 

30.2  Het netwerkgesprek 

30.3  Conclusies 

30.4  Aanbevelingen 

 

Deel IV – Capita selecta 

31  Signaleren en bespreken van suïcidaliteit op de middelbare school 

31.1  Instrumenten 

31.2  Vervolgacties 

31.3  Zijn er ook bezwaren? 

31.4  Beschouwing 

31.5  Aanbevelingen 

 

32 Jongeren met een lichte verstandelijke beperking 

32.1  Kwetsbaarheid 

32.2  Suïcidaal gedrag bij jongeren met een LVB 

32.3  Jongeren in een behandelsetting 

32.4  Wat maakt het voor de hulpverlener lastig? 

32.5  Aanbevelingen 

 

33  Jongeren met een autismespectrumstoornis 

33.1  Waardoor lopen jongeren met ASS tussen 12 en 24 jaar vast? 

33.2  Aanbevelingen ten aanzien van de ASS-problematiek 

33.3  Aanbevelingen bij de samenhang met suïcidaal gedrag 

 

34  Jongeren uit de lhbt-gemeenschap 

34.1  Risico’s 

34.2  Achtergronden 

34.3  Suïcidaal gedrag bij lhbt-jongeren 

34.4  Aanbevelingen 

 

35  Suïcidaal gedrag bij jongeren met een persoonlijkheidsstoornis  

35.1  De borderline-persoonlijkheidsstoornis bij jongeren  

35.2  Het behandelbeleid: preventie  

35.3  Het behandelbeleid: interventies  

35.4  De opname  

35.5  Het Bed-Op-Recept  

35.6  Dialectische gedragstherapie  

35.7  Is het suïcideverbod geïndiceerd bij jongeren met een persoonlijkheidsstoornis? 

35.8  Als het suïcidale gedrag niet overgaat  

35.9  Aanbevelingen  

35.10  Andere behandelwijzen bij jongeren met een borderlinestoornis  

 

36  De opvang in het ziekenhuis na een suïcidepoging 

36.1  Moeilijkheden en valkuilen 

36.2  Aanbevelingen 

 

37  Chronisch suïcidaal gedrag  

37.1  Piekeren en dwanggedachten  

37.2  Opkomende en verdwijnende gedachten aan suïcide  

37.3  Blijvende ambivalentie  

37.4  Aanbevelingen  

 

38  Suïcidaal gedrag binnen een residentiële setting  

38.1  Veiligheid  

38.2  Rollen en taken van de ouders 

38.3  Rollen en taken van de teamleden 

38.4  Bundeling van krachten 

38.5  Aanbevelingen  

 

39  Online hulpverlening  

39.1  Voordelen van online hulpverlening  

39.2  Nadelen van online hulpverlening  

39.3  Een goed begin?  

39.4  Aanbevelingen  

 

40  Emotionele valkuilen  

40.1  Valkuilen voor de hulpverlener  

40.2  Valkuilen voor de jongere en de ouders  

40.3  Aanbevelingen  

 

41  Na de suïcidale crisis: vervolgstappen en vervolgbehandeling  

41.1  De jongere was al in behandeling  

41.2  De jongere kreeg nog geen hulp  

41.3  Er is een nieuwe situatie ontstaan  

41.4  Hulp gerelateerd aan de risicofactoren  

41.5  Tot slot  

41.6  Aanbevelingen  

 

42  Nazorg bij een suïcide: de aansluitende periode  

42.1  Reacties van nabestaanden  

42.2  Acties en zorg in de acute en de aansluitende fase  

42.3  De psychologisch-psychiatrische reconstructie  

42.4  De rol van de hulpverlener: het proces van reconstructie  

42.5  Traumatische rouw  

42.6  Nazorg op langere termijn  

42.7  Overlijden aan suïcide binnen de muren van de instelling  

42.8  Was de zorg niet toereikend?  

42.9  Checklist voor de evaluatie binnen het team of de afdeling  

42.10  Inzage in het dossier door nabestaanden  

42.11  Aanbevelingen  

42.12  Wat als er een suïcide van een klasgenoot plaatsvindt? 

42.13  Waar is nog meer informatie te verkrijgen? 

 

Nawoord  

Register  

Literatuur  

Aanbevolen literatuur 

Dankbetuiging  

Over de auteurs