Theologisch-politiek traktaat

In zijn Theologisch-politiek traktaat ontwierp Spinoza een strategie tot bevrijding van de samenleving en de cultuur uit dogmatische verstarring en politieke knechting. Stelde hij in de Ethica dat die bevrijding slechts in de politieke gemeenschap, de civitas, kan worden nagestreefd, in zijn Theologisch-politiek traktaat onderzoekt Spinoza de sociale samenleving en wijst hij een uitweg uit de impasse waarin de godsdienst en de politiek verkeerden. Alleen een door de filosofie gestuurde nieuwe houding tegenover beide kan een oplossing brengen. De twee boeken, de Ethica en het Theologisch-politiek traktaat, vullen elkaar dus aan.

In het Traktaat wordt een nieuwe methode van bijbelstudie uiteengezet en een nieuwe visie ontwikkeld op zulke centrale religieuze begrippen als openbaring, uitverkiezing, de Wet, het wonder en de ceremoniën. In het strikt politieke deel bepleit Spinoza op grond van een originele opvatting van het natuurrecht een onbelemmerde vrijheid van meningsvorming en -uiting. Vrijheid is in zijn ogen een kracht ten goede, een virtus, en hij komt dan ook tot de slotsom dat de democratische staatsvorm de meest wenselijke is..

Uit het Latijn vertaald door: Fokke Akkerman