Intervisie bij werkproblemen

De auteurs, adviseurs op sociaal-psychologisch terrein, bieden een gestructureerde aanpak voor het bespreken van werkproblemen. Intervisie zien zij als een soort `zelfhulpmethode` waarmee collega`s elkaar op eigen kracht kunnen ondersteunen bij het reflecteren op werkvragen. Hun voorkeur voor structuur is om snelheid en diepgang in een themagecentreerde interactie aan te brengen. Zij behandelen de doelen, werkwijze, fasering inclusief tijdsduur en toepassingen van een aantal intervisiemethoden. Een groep kan daaruit zelf kiezen op basis van haar geidentificeerde probleemsituatie. Zij besluiten met valkuilen en beperkingen. In de bijlagen zijn intervisieregels, een voorbeeld intervisiecontract en een uitgewerkte aanpak opgenomen. Het boek heeft een gestructureerde lay-out: veel opsommingen, regels in kaders, samenvattingen in tabellen, praktijksituaties in aparte alineaopmaak, slechts enkele figuren en is daardoor erg toegankelijk. Het is een praktisch ondersteunend boek, bestemd voor medewerkers met voldoende reflectievermogen en collega`s in een vergelijkbare werksituatie. Geactualiseerde en herziene druk, waarin de auteurs nieuwe ervaringen en inzichten hebben verwerkt. Met een losse bijlage. Vervanging aangeraden. Redactie

De auteurs, adviseurs op sociaal-psychologisch terrein, bieden een gestructureerde aanpak voor het bespreken van werkproblemen. Intervisie zien zij als een soort `zelfhulpmethode` waarmee collega`s elkaar op eigen kracht kunnen ondersteunen bij het reflecteren op werkvragen. Hun voorkeur voor structuur is om snelheid en diepgang in een themagecentreerde interactie aan te brengen. Zij behandelen de doelen, werkwijze, fasering inclusief tijdsduur en toepassingen van een aantal intervisiemethoden. Een groep kan daaruit zelf kiezen op basis van haar geïdentificeerde probleemsituatie. Zij besluiten met valkuilen en beperkingen. In de bijlagen zijn intervisieregels, een voorbeeld intervisiecontract en een uitgewerkte aanpak genomen. Het boek heeft een gestructureerde lay-out: veel opsommingen, regels in kaders, samenvattingen in tabellen, praktijksituaties in aparte alineaopmaak, slechts enkele figuren en is daardoor erg toegankelijk. Het is een praktisch ondersteunend boek, bestemd voor medewerkers met voldoende reflectiemogelijkheden en collega`s in vergelijkbare werksituatie.

Intervisie kan gezien worden als een soort `zelfhulpmethode` waarmee collega`s elkaar op eigen kracht kunnen helpen om werkproblemen op te lossen. De praktische ervaringen van de auteur in het zowel procesgericht als taakgericht structureren van intervisiebijeenkomsten vormden de leidraad van dit (inmiddels in de negende, geheel herziende druk verschenen) boek. Intervisie is laagdrempelig, want het vraagt juist niet om deskundige begeleiding. De auteur beschrijft de incidentmethode, profielbeschrijving en krachtendveldanalyse, de Balint-methode en de methode Raguse, Vergezeld van veel ervaringsvoorbeelden en overzichten.

In dit boek over intervisie wordt gezocht naar een gestructureerde aanpak van belangrijke maar vaak onbesproken problemen op het werk. Intervisie kan worden gezien als een soort "zelfhulpmethode" waarmee collega`s elkaar op eigen kracht kunnen helpen om werkproblemen op te lossen. De auteur heeft als intervisant samen met anderen jarenlang met intervisie gewerkt. Zijn praktische ervaringen in het zowel procesgericht als taakgericht structureren van intervisiebijeenkomsten vormen de leidraad van dit boek. Intervisie is laagdrempelig, want het vraagt juist niet om deskundige begeleiding. Intervisie doet een beroep op ieders deskundigheid als beroepsbeoefenaar en probleemoplosser. Samen kun je de klus klaren, mits je bereid bent naar elkaar te luisteren, op elkaar in te gaan en het leiderschap wisselend op je te nemen. Als hulpmiddel hierbij introduceert de auteur een aantal methoden: de Balint-methode, de themagecentreerde interactie en de methode Raguse. Dit praktijkgedeelte van het boek, dat vergezeld gaat van veel ervaringsvoorbeelden en overzichten, is van groot belang voor de praktijkwerker die zich aangetrokken voelt tot intervisie.

Intervisie is laagdrempeling, want het vraagt niet om deskundige begeleiders. Volgens de samensteller van dit boek is intervisie: collegiale ondersteuning met betrekking tot onderlinge advisering bij werkproblemen in een leergroep bestaande uit gelijken die binnen een vastgestelde structuur tot inzichten en oplossingen tracht te komen in een zelfsturend en op reflectie gericht proces. In één zin zijn hiermee alle aspecten genoemd die bij intervisie van belang zijn. Intervisiegesprekken kunnen op dire niveaus gevoerd worden:
- concreet niveau. Intervisie kan heel behulpzaam zijn om op dit niveau voor (meer gesloten) resultaten te zorgen die tevens erg bevredigend kunnen zijn. Dit niveau speelt het minst sterk in op gedragsverandering.
- adviesniveau. De probleeminbrenger krijgt in een intervisie vijf tot tien adviezen aangereikt en geeft aan met welk advies hij of het beste uit de voeten kan.
- reflectieniveau. Een meer gevorderde groep met een meer professionele achtergrond kan meer reflectief gaan werken. Z`on groep sluit niet af met concrete adviezen maar laat bewust open einden. Er wordt stof tot overdenking geboden om tot nieuwe inzichten te komen.

Ervaringen en lessen die opgedaan worden bij intervisie volgens het schema dat Kolb ontworpen heeft voor leerprocessen. Vanuit concrete ervaringen, gaat het naar reflectie op die waarnemingen, het veralgemeniseren van die waarnemingen en het vervolgens uitproberen in nieuwe situaties. Naast deze algemene introductie geeft het boek een aantal technieken die gebruikt kunnen worden bij het op gang brengen van intervisieprocessen. Sommige (incidentmethode, krachtenveldanalyse) lijken bekender dan andere (themagecentreerde interactie, de Balint en Raguse methode), maar op zich zijn ze alle bruikbaar. De auteur is parttime directeur van een academie voor haptonomie. Diverse anderen die een bijdrage hebben geleverd zijn afkomstig uit de onderwijsbegeleiding en enige feeling met de sector lijkt daarmee gegarandeerd. Voor scholen die met intervise aan de slag willen biedt dit boek goede aanknopingspunten. Het geheel maakt wel een tamelijk zachte indruk, en dan dreigt vaak het risico dat onderwijsrelevante aandachtspunten zoals professionalisering van de docent, kwaliteit van het onderwijs wat teveel naar de achtergrond dreigen te verdwijnen.

In elke organisatie komen wel eens werkproblemen voor. Een van de manieren om daar samen een oplossing voor te zoeken is intervisie. In de geheel herziene versie van het boek "Intervisie bij werkproblemen" leidt Jeroen Hendriksen de lezer langs de verschillende methoden die een rol kunnen spelen bij intervisie. Samen de klus klaren en op elkaar ingaan staat daarbij voorop. Van Jeroen Hendriksen verschenen eerder "Begeleid intervisie model" en "Collegiale consultatie".

In dit boek over intervisie wordt een gestructureerde aanpak voor het bespreken van werkproblemen gepresenteerd. Intervisie wordt gezien als een soort "zelfhulpmethode" waarmee collega`s elkaar op eigen kracht kunnen ondersteunen bij het reflecteren op werkvragen. De auteur heeft jarenlang met intervisie gewerkt. Tijdens deze periode heeft hij vorm gegeven aan de taakgerichtheid van intervisie. Resultaten versterken immers de motivatie.Tevens heeft hij de proceskant van intervisie en de uitwerking van een gespreksmodel beschreven.

Intervisie is laagdrempelig, want vraagt niet om deskundige begeleiders. Intervisie doet juist een beroep op ieders deskundigheid als deelnemer, beroepsbeoefenaar en adviseur. Samen de klus klaren, mits je bereid bent naar elkaar te luisteren, op elkaar in te gaan en het leiderschap wisselend op je te nemen. De intervisiegroep is in hoge mate zelfsturend en zelflerend. Als hulpmiddel bij intervisie introduceert de auteur, samen met enkele co-auteurs, een aantal voor intervisie bewerkte methoden die hun praktisch nut bewezen hebben. Besproken wordt onder meer de incidentmethode, profielbeschrijving, de krachtenveldanalyse, de Balintmethode en de methode Raguse.

In dit boek over intervisie wordt een gestructureerde aanpak voor het bespreken van werkproblemen gepresenteerd. Intervisie wordt gezien als een soort `zelfhulpmethode` waarmee collega`s elkaar op eigen kracht kunnen ondersteunen bij het reflecteren op werkvragen.

Over de auteur:
Jeroen Hendriksen werkt als trainer-adviseur voor de Associatie voor Coaching in Aarle-Rixtel. Daarvoor is hij langdurig werkzaam geweest als directeur in het beroepsonderwijs en als zelfstandig trainer-adviseur. Hij studeerde Sociale Pedagogiek.

De schrijver heeft jarenlang met intervisie gewerkt. Gedurende deze periode heeft hij vorm gegeven aan de taakgerichtheid van intervisie. Resultaten versterken immers de motivatie. Tevens heeft hij de proces kant van intervisie ontwikkeld door de presentatie van een methodiek voor intervisie en de uitwerking van een gespreksmodel.
Als hulpmiddel bij intervisie introduceert de auteur, samen met enkele co-auteurs, een aantal voor intervisie bewerkte methoden die hun praktisch nut bewezen hebben.

Het boek omvat 9 hoofdstukken.

Hoofdstuk 1: Een lange leerweg
In dit hoofdstuk wordt de leerweg beschreven: van een zeer gestructureerde vorm van werken met intervisie naar een vrijere opvatting in relatie tot de ontwikkeling die de beschreven intervisiegroep in de loop van de tijd (3 jaar) heeft doorgemaakt.

Hoofdstuk 2: Een oriëntatie op intervisie
Dit hoofdstuk begint met een herkenbaar probleem in de vorm van een situatieschets. Wat onder intervisie wordt verstaan wordt vanuit verschillende benaderingswijzen of bronnen omschreven. Op basis van de omschrijving worden doelen en functies genoemd. Oplossingen worden op verschillende mentale niveaus bereikt. De functies van de intervisiegroep kunnen net als de doelstellingen van elkaar verschillen. De leercyclus van Kolb is van belang voor het intervisieproces en wordt in dit hoofdstuk uitgewerkt. Verder wordt er aandacht geschonken aan het stellen van vragen en positieve feedback.
Er wordt een basismodel gegeven voor het intervisie-gesprek.

Hoofdstuk 3: Themagecentreerde interactie als grondhouding voor intervisie
Het intervisie-gesprek speelt zich af binnen de leergroep. Deze moet daartoe voldoende capaciteit in huis hebben. Themagecentreerde actie wordt zó belangrijk beschouwd, dat deze in haar werkwijze als het ware de grondhouding voor intervisie bevat. Wat themagecentreerde intervisie inhoudt wordt in dit hoofdstuk uitvoerig beschreven.

Hoofdstuk 4: De incidentmethode
In dit hoofdstuk wordt de incidentmethode als werkvorm beschreven die gebruikt wordt bij deskundigheidsbevordering. Aan de hand van enkele opdrachten wordt inzichtelijk gemaakt, hoe de incidentmethode kan worden toegepast. De plussen en minnen van de methode worden schematisch samengevat.

Hoofdstuk 5: De krachtenveldanalyse
De krachtenveldanalyse (ontwikkeld door Kurt lewin) staat in dit hoofdstuk centraal. De verschillende fasen worden uitgewerkt en zo hanteerbaar gemaakt voor intervisie.

Hoofdstuk 6: De profielbeschrijving
Wat mensen ook schrijven over hun werksituatie, in een profiel zit altijd voldoende materiaal om op in te gaan. Er worden tips gegeven voor het schrijven van een profiel aan de hand van gestructureerde criteria. Daarnaast doorloopt een profielbeschrijving verschillende fasen.

Hoofdstuk 7: De Ballint- methode
De methode van Ballint, Hongaars arts en psychoanalyticus heeft deze methode in de jaren vijftig al ontwikkeld. De methode biedt leermogelijkheden, maar stelt als voorwaarde dat de begeleider van de groep een aantal vaardigheden bezit. Een uitwerking van de Ballint-methode geschikt voor intervisiegroepen wordt toegelicht.

Hoofdstuk 8: De methode Raguse
Het intervisiemodel van Raguse is vooral geschikt om een beter begrip te krijgen voor individuele probleemgevallen en moeilijk situaties in het groepswerk. Ook in dit hoofdstuk wordt uitvoerig ingegaan op de voorwaarden en werkwijze.

Hoofdstuk 9: Terugkerende thema`s bij intervisie
In dit meer bespiegelende laatste hoofdstuk worden de gezichtspunten van de auteurs nog eens samengevat. Intervisieproblemen als machttegenstelling, weerstanden, problemen met problemen en projecties in de intervisiegroep komen aan de orde.

De bijlagen bevatten regels voor intervisie, een intervisiecontract en een uitgewerkte module Probleemoplossing en Intervisie.

Dit boek is een zeer handzaam boek voor trainers, docenten en praktijkopleiders en verder voor managers/leidinggevenden in organisaties in de gezondheidszorg, onderwijs en welzijn.

Deze recensie is geschreven door Carla Nuyten.

'Je móét in het hier en nu zijn!'

Over het tsjakkagehalte van een welgemeend advies

Jeroen Hendriksen

Geconfronteerd met de dringende opdracht dat hij in het hier en nu moet zijn, besluit Jeroen Hendriksen te onderzoeken wat dat hier en nu eigenlijk inhoudt en hoe hij zich dat eigen kan maken. Een persoonlijk verslag van een coach én patiënt.

In het ziekenhuis ontving ik een patiëntenmap waarin ik onder het kopje tips las: 'de patiënt dient zoveel mogelijk in het hier en nu te zijn'. Juist, dacht ik, en wat is dat dan, dat hier en nu? Hoe kom ik daar? Wat levert het me op? Kan ik dat wel, kan ik dat alleen? De patiëntenwijzer gaf geen verdere informatie over het hier en nu. Allerlei vragen borrelden in mij op, ook merkte ik een bepaald verzet in mijzelf tegen de gebiedende wijs in deze zin. Ik moet? Ik moet helemaal niet!

Natuurlijk kende ik het begrip hier en nu vanuit mijn achtergrond als communicatietrainer en coach, maar zonder er actief betekenis aan te hechten; ik had mij het begrip niet eigen gemaakt. Ik had nooit zo'n dringende behoefte gehad om dit begrip te doorgronden, ik was ook nog nooit langdurig ziek geweest. Kortom, het zinnetje uit het patiëntenboek intrigeerde mij en ik besloot te onderzoeken wat dat hier en nu inhoudt en hoe ik mij dit eigen kon maken, als patiënt, maar ook als coach.

Om mijn zoektocht op gang te brengen heb ik literatuuronderzoek gedaan, een aantal vragen onder collega's uitgezet op LinkedIn en vooral naar manieren gezocht om zelf in dat hier en nu te komen. Dat zoeken heeft alles met mijn persoonlijke situatie te maken: ik had net de diagnose van een zeldzame bloedziekte gekregen en was daardoor aardig in verwarring geraakt. Alle zekerheden werden in één klap onderuit gehaald. Hoe kon ik mij gaan verhouden tot mijn plotselinge confrontatie met ziekte en een naderende dood?

Ik schrijf deze bijdrage vanuit de gedachte dat het voor coaches leerzaam is om uit te blinken in het zoeken naar zingevingsactiviteiten met cliënten die ziek zijn. Ik schrijf dit ook omdat ik het begeleiden en steunen van patiënten door een coach van twee kanten heb ervaren, al werkend en al verwerkend.

Zoektocht vanuit mijn luie stoel

Mijn zoektocht begon in mijn studeerkamer. Ik nestelde mij in mijn leesstoel en dacht na over het hier en nu. En zoals dat gaat (bij mij): ik droomde weg, dacht aan andere dingen, zette de telefoon af en kwam uit op een heel ander vraagstuk in mijn leven, namelijk dat ik nu echt mijn lekke band moest repareren. Ik had dat steeds maar uitgesteld, altijd maar moe. Ik weet nog dat ik na een uurtje mijmeren nieuwe energie en zin kreeg om dingen die lagen te wachten aan te pakken.

Mijn meditatie-uurtje kwam vaak terug. Ik begon steeds met iets wat me bezighield, concentreerde daar mijn gedachten op en liet vervolgens de gedachten los. Soms kreeg ik een fantastisch idee, soms viel ik gewoon in slaap. Vaak ontleende ik energie aan mijn uurtje mediteren en ging ik verfrist weer aan de slag. Nog steeds beschouw ik mijn mijmeruurtjes als een groot geschenk, ik leerde bij mezelf stil te staan, mijn ziekte onder ogen te zien en ondanks alle zorgen en vragen te genieten van wat zich aanbood.

Toen schoot die zin over het hier en nu mij weer in gedachten en ik vroeg mij af of ik tijdens mijn mijmeruurtjes echt in het hier en nu was. Ik herkende het loslaten van wat 'moet'. Ik hoefde niets, ik was blij met wat zich aandiende, ik was niet meer zo met verleden en toekomst bezig, hoewel die toekomst zich toch wel vaak aandiende, ook buiten de mijmeruurtjes. Hoe zou het met mij over een jaar zijn? Gaan de medicijnen aanslaan? Kan ik nog werken of moet ik er helemaal mee stoppen? Waar gaan we naartoe met vakantie? Kopen we een camper? En, altijd op de achtergrond: hoeveel jaar heb ik nog?

Ik moest mezelf niet voor de gek houden door te zeggen dat ik de kracht van het hier en nu gevonden had. Wel had ik een houvast: rust, even nietsdoen, een gedachte laten komen en weer loslaten. Ik liet me niet gevangennemen door gedachten over het waarom van mijn ziekte, evenmin was ik bezig met mijn leven in de (welke?) toekomst. Ik realiseerde me dat wanneer ik mijn verleden (mijn familie, mijn DNA) de schuld gaf van mijn ziekte, ik mijn verantwoordelijkheid stevig van mij af zou schuiven. De vraag was veel meer: hoe zie ik leven, overleven en dood onder ogen? Dat was wat ik deed in mijn luie stoel.

Het geheim van het nu

Belangrijke spirituele leiders of stromingen gaan ons voor in het beschrijven van het hier en nu. De bekende auteur Eckhart Tolle zegt bijvoorbeeld 'dat er in het verleden niets gebeurd is en dat alles in het Nu gebeurt'. Denken in verleden en toekomst zijn volgens Tolle trucjes van ons verstand om bij datgene wat echt plaatsvindt vandaan te blijven.

Anselm Grün, de schrijvende monnik, zegt ‘Hoe ouder we worden, hoe meer gevoel we krijgen bij het ogenblik, voor het geheim van het nu. Wie in het ogenblik leeft, heeft niet steeds ervaringen van buitenaf nodig om te voelen dat hij leeft. Zo iemand voelt zichzelf en neemt tegelijk zijn omgeving waar. Dan is een boswandeling of een intensief gesprek met een vriend genoeg om helemaal in het moment te zijn en ervan te genieten, om de tijd te vergeten. Of hij laat de stilte op zich inwerken.’

Ik begrijp hieruit dat het nu, zoals Grün dat omschrijft, mij laat voelen dat ik leef, zonder allerlei ruis van buiten. Ik ben bij mezelf, begrijp ik, maar toch ook in een vorm van interactie met mijn omgeving. Een wandeling met een vriend kan zo’n 'moment' zijn. Door verleden en toekomst in het hier en nu te ervaren neem ik verantwoordelijkheid voor wat ik doe, kies en wil.

De bekende publicist, zenmeester, monnik en boeddhist Thich Nhat Hanh beschrijft het hier en nu als de tussenpositie tussen onszelf verliezen in het verleden of weggevoerd worden naar de toekomst. Als we aandachtig zijn en in contact met het huidige ogenblik, verdiept zich ons inzicht in wat er in ons gebeurt, waardoor we geleidelijk vervuld worden van instemming, vreugde, vrede en liefde, aldus Hanh. Hij beschrijft het hier en nu als het slaan op een gong: de klank neemt een aanvang, omhult je helemaal en sterft weer weg.

Wat betekenen deze woorden in de werkelijkheid? Ik probeer dat 'zijn in het moment' concreet te maken.

Ik maak een wandeling met mijn vrouw. Ze is bezorgd over mijn ziekte. Ze vertelt dat ze zich grote zorgen maakt over hoe het met mij zal gaan in de komende tijd. En met haar als ze uiteindelijk alleen overblijft. Ons gesprek is confronterend, pijnlijk, maar vol emotie, erkenning en begrip naar elkaar toe.

Dit gesprek, waarin verleden en toekomst een rol spelen, kon alleen maar in dit 'moment', dit uurtje wandelen, plaatsvinden. En in het moment zijn betekent bepaald niet altijd vrede en geluk. Integendeel, mijns inziens ontkom je niet aan de pijn, de confrontatie, de moeilijke kant van het hier en nu.

Het begrip hier en nu wordt ook veelvuldig gebruikt in de humanistische psychologie (Perls, Rogers). In de jaren vijftig en zestig van de vorige eeuw ontwikkelde de psychiater Frits Perls een nieuwe aanpak in gespreksgroepen die werkten met een vraag van een van de deelnemers. Zijn gestalttherapie speelde zich in het hier en nu af. Gestalttherapeuten leggen geen nadruk op of wijden in het totaal geen aandacht aan het verleden en evenmin benadrukken zij de toekomst. Er wordt nadruk gelegd op het verwoorden van het gevoel en de emotie, de ervaring van het moment staat centraal. Als iemand mij op dit moment in dit gesprek niet aankijkt, is dat aan de orde. Als iemand verdrietig wordt, moet het daarover gaan.

Voor mij is er sprake van twee verschillende begrippen van het hier en nu die echter wel overeenkomen in bewustzijn en tijd. Het hier en nu van de spiritualiteit gaat over een eigen moment van bewustwording. De hier en nu-situatie uit therapie of coaching richt zich op een ervaring die door een groep of door coach en cliënt wordt bewerkt en vertaald in gedrag. De coach bewaakt het hier en nu en neemt initiatieven om (samen) te begrijpen wat er gebeurt. Dit is per definitie gericht op leren, terwijl het meer spirituele moment iets persoonlijks is, opgebouwd uit aspecten van inzicht, beleving, pijn, genieten en spiritualiteit. Het bewustzijn hierover hoeft niet gedeeld te worden, er hoeft niet per se geleerd te worden.

Go with the flow

Mijn vraag 'Wat is dat hier en nu?' heb ik geplaatst op een discussieforum van LinkedIn voor coaches. Ook vroeg ik op welke wijze zij cliënten aanleerden in het hier en nu te zijn. Ik heb zo'n honderd reacties gekregen. Ik wil mij even beperken tot de eerste vraag: ‘Wat is dat hier en nu?’ Een korte bloemlezing:

• Je bent al verloren door deze vraag te stellen.
• Hij is niet verloren, want hij stelt juist vragen die ertoe doen.
• Het hier en nu betekent dat je je ego hebt overwonnen.
• Hier en nu is gewaar zijn wat er is.
• Je leeft alleen in het hier en nu .
• Dit moment is het enige wat we hebben. Het vraagt aandacht om het niet te missen.
• Diepte in je ervaring is alleen te beleven in het moment zelf.
• In het hier en nu zijn is goed voor de gezondheid; betere werking van het hart, het immuunsysteem, het zenuwstelsel.
• Hier en nu is echte communicatie mogelijk.
• In het hier en nu adem je; je neemt alles waar en je verandert niets. Je hebt geen oordeel. Ervaar hoe het is. Go with the flow!
• In het hier en nu heb je een beter contact met jezelf, je lijf en je emoties. Je kent innerlijke rust en ontspanning. Je bent verbonden. Je staat open voor leerervaringen.
• Wie verdriet voelt leeft in het verleden, wie angst voelt leeft in de toekomst.
• Bewust-zijn; contact maken met je innerlijke Zelf.

Zo veel zinnen, zo veel omschrijvingen. Er vallen mij enkele zaken op in de reacties.

• Veel omschrijvingen hebben iets van geheimtaal, of hebben een vage spirituele inhoud.
• Het lijkt er regelmatig op dat de omschrijving tegelijkertijd een oordeel inhoudt: als je niet in het hier en nu bent, ben je fout!
• Voelen, leren, gewaar worden en ervaren spelen een belangrijke rol.
• Wanneer zo'n honderd coaches zo verschillen in hun omschrijving van het begrip hier en nu is er wat aan de hand als het gaat om eenduidigheid en professionalisering op dit gebied.

Een praktijksituatie

Ik breng in mijn intervisiegroep in dat ik me enkele keren overvallen voelde door een schuldgevoel omdat het zo goed gaat met mij. Mijn ziekte is stabiel, ik kan eigenlijk alles, behalve bergen beklimmen of hardlopen. Waarom dan schuldig voelen? Ik wil weten wat er zich in mijn binnenste afspeelt: is het de schuldvraag of wat anders? En wat kan ik er aan doen?

De groep analyseert dat gevoel; mijn collega's stellen nieuwsgierige en associatieve vragen. Wat speelde er allemaal mee, hoe heb je dat ervaren, gevoeld, doorleefd? Ik antwoord met herinneringen, gedachten, spontane invallen. Langzaam ontvouwt zich een inzicht; mijn schuldgevoel heeft te maken met het niet durven erkennen dat ik zo blij ben met hoe het nu is. Dat ik dat wel aan iedereen zou willen vertellen. Maar dat haast niemand er meer naar vraagt, sommigen zelfs denken dat mijn ziekte al over is. Wat ik mis is authentieke aandacht voor mijn bijzondere situatie. Ik word er stil van. 

Verleden en toekomst zijn aanwezig

Wat mij opvalt in bovenstaande ervaring is dat verleden en toekomst wel degelijk een rol spelen als ik in mijn intervisiegroep mijn schuldgevoel onderzoek. Ik heb mijn verleden nodig om mijn heden te kunnen begrijpen en om belangrijke stappen te zetten naar de toekomst. Verleden en toekomst lijken samen te komen in dat intervisie-uurtje. Ik moet denken aan de woorden van Kierkegaard: 'Het leven moet achterwaarts worden begrepen, maar men vergeet dat het voorwaarts moet worden geleefd.'

Ik realiseer me dat ik/we niet altijd zo bewust in dat hier en nu aanwezig zijn. Het is net als met de liefde, dat voel je ook niet de hele dag. Er zijn momenten dat je zonder er aan te denken in het moment bent.

Samengevat is het hier en nu voor mij het moment waarop ik leef, voel, ervaar, leer en geniet of de pijn voel, onlosmakelijk verbonden met hoe ik ben geworden door mijn geschiedenis en wat ik nog wil met mijn leven.

Het hier en nu is opgebouwd uit de volgende aspecten.

• Verleden en toekomst komen samen in het hier en nu.
• Het hier en nu is niet vast te leggen in tijd. Voor de één is het deze minuut, voor een ander een wandeling van een uur.
• Zijn in het hier en nu geeft ervaringen rond openheid en leegte, inzicht en gewaarwording, beleven en doorleven, pijn en conflict, ruimte en echte focus, spiritualiteit en vrede.
• In het hier en nu zijn betekent open staan om verantwoordelijkheid te nemen.

Hoe kom je in dat hier en nu?

Je móét in het hier en nu zijn, schreef ik in de aanhef van dit artikel. Patiënten die net een heftige boodschap te horen hebben gekregen, staan voor een immense opgaaf, zoals Marjolein:

Marjolein heeft chemotherapie, stamceltransplantatie en bestraling achter de rug vanwege acute leukemie. Ze is 33 jaar, getrouwd en heeft twee jonge kinderen. Ze werkt parttime in het onderwijs. Ze maakt zich enorme zorgen over de toekomst van haar gezin en die van haarzelf. Daar krijgt ze paniekaanvallen van, ze slaapt slecht en is vaak erg onzeker en angstig. Altijd denkt ze aan ziekte en andere problemen. En ze is altijd moe. Ze vraagt zich af hoe ze rust en stevigheid in haar leven terug kan krijgen.

Haar leven wordt beheerst door haar ziekte en haar zeer onzekere toekomst. Het medische circuit heeft haar overweldigd en stevig in zijn greep. Belangrijk is dat ze haar leven toch anders wil inrichten. Hoe zou Marjolein geholpen kunnen worden bij haar behoefte aan rust en stevigheid in haar leven? Mijn LinkedIn discussiepartners gaven over het 'hoe te leren omgaan met het hier en nu' de volgende antwoorden:

• Voer het gesprek in het hier en nu. Wat beleeft en voelt je cliënt op dit moment? Al datgene wat zich aandient in het gesprek is van belang.
• Verbind het hier en nu gesprek met momenten van zelfreflectie, waardoor het inzicht in de eigen situatie groeit en er ook acceptatie van die situatie komt.
• Geef aandacht aan specifieke gedragspatronen (zorgen voor de ander, niet zorgen voor jezelf) en het ontmaskeren van vooroordelen bij de cliënt (ik ben een tweedehands moeder/minnares/werknemer).
• Het hier en nu inoefenen door ontspanningsoefeningen, mindfulnessoefeningen, en yoga/meditatie en massages.
• Doe haptotherapie/lichaamsgerichte therapie. Of een opstelling rond vragen van de cliënt.
• Aanbevelen om te wandelen, praten met partner en goede vrienden of lotgenoten. Zingen, schilderen, fietsen, dansen. Genieten!

En natuurlijk, die patiënt of cliënt die een therapeut of coach zoekt, doet er goed aan een hulpverlener  te zoeken die de kunst verstaat in het hier en nu te werken.

[Bron: Coachlink Magazine, april 2014, nr. 1]