Meer lezen in de les

Lezen in de NT2-les begint met plezier

Lezen is voor ieder­een. Hoewel de leerbehoeften niet voor iedere cursist hetzelfde zijn, is iedere cursist gebaat bij de verbetering van zijn leesvaar­digheid. Zeker nu de taaleis voor statushouders omhoog is gegaan naar taalniveau B1, is een goede beheersing van de leesvaardigheid onmisbaar.

Om cursisten op het juiste niveau te krijgen, moeten de leeslessen dus nog efficiënter en effectiever worden. Maar voor een écht goede leesvaardigheid is het belangrijk om aan de slag te gaan met het leesplezier, want veel lezen begint met zin hebben om te gaan lezen.

Van technisch lezen naar begrijpend lezen

Wie het leesplezier van cursisten wil vergroten, moet allereerst anders over lezen gaan nadenken en lezen niet enkel als een vaardigheid zien. Echt lezen is namelijk meer dan alleen de technische vaardigheid lezen, als in letters aan elkaar koppelen tot woorden en zinnen.

In het NT2-Cahier Meer doen met lezen omschrijven de auteurs lezen als volgt: ‘Lezen is het vlot, correct, expressief en met begrip lezen van een tekst. Het resultaat van deze leeshandelingen is begrijpend lezen. Begrijpend lezen is dus niet het leesproces zelf, maar is de uitkomst van een goed leesproces.’ (Karin van de Mortel, 2015).

Lezen is een middel en niet het doel. Maar let op, hiermee zeggen we niet dat het technisch lezen geen aandacht vereist. Het is juist heel belangrijk om de technische leesvaardigheid tot in een vergevorderd stadium te blijven trainen, want wie langzaam leest en te veel mentale capaciteit kwijt is aan het technisch lezen, heeft te weinig ruimte over voor begrijpend lezen. Wanneer je niet goed begrijpt wat je leest en lezen voelt als werken, dan gaat dat ten koste van het leesplezier. 

Kleine moeite, groot effect

Leesplezier en motivatie gaan hand in hand. Een oorzaak van verminderd leesplezier kan zijn dat cursisten het gevoel hebben dat hun inzet geen effect heeft. Goed leren lezen, kost immers tijd.

Het is daarom belangrijk je cursisten te motiveren om te blijven lezen. Hoe lang of kort ook. Want zelfs als je een minuut per dag leest, lees je in totaal op jaarbasis maar liefst 106.000 woorden. Onderstaande tabel brengt helder in beeld hoe groot die impact van dagelijks lezen is.

Tip: gebruik de tabel tijdens de gesprekken met jouw cursisten om het belang van lezen te benadrukken.

Culturele verschillen kunnen leesplezier beïnvloeden

Veel cursisten zijn het niet ge­wend om ‘zomaar’ voor de lol wat te lezen. Lezen voor je plezier is niet in elke cultuur even gangbaar. Cursisten moeten dus leren waarom het plezierig is en wat de voordelen zijn van lezen voor het plezier.

Daarom is het belangrijk dat je als docent lezen op een positieve manier introduceert, het leesmateriaal makkelijk en aantrekkelijk maakt én de cursisten ondersteunt. Zo geef je je cursisten alles wat ze nodig hebben om te ontdekken waarom lezen plezierig is. En de mooiste bijvangst is: hoe meer ze lezen, hoe meer ze hun taalverwerving ‘boosten’. (Bam­ford & Day, 2014, in NT2-Cahier Meer doen met lezen)

Twee pijlers vergroten leesplezier in de NT2-les

Voor het vergroten van het leesplezier zijn er twee belangrijke pijlers: jouw aanpak en het materiaal. In een klassensituatie ben je als docent vaak gebonden aan een leergang. Teksten in de leergang zijn vaak dialogen of korte informatieve teksten die in dienst staan van de lesstof. Ze zijn vaak niet authentiek of gericht op leesplezier. En dat terwijl die twee dingen juist van groot belang zijn.

De vaak uitgeklede teksten werken bovendien vaak averechts. Ze zijn zo uitgekleed en ingekort dat ze lastiger te lezen zijn, omdat ze niet meer gericht zijn op leesplezier, er geen verbeelding mogelijk is en bijvoorbeeld omdat signaal- en voegwoorden weggelaten zijn waardoor de lezer zelf alle verbanden tussen de zinnen en zinsdelen moet leggen.

Wanneer het materiaal beperkt blijft tot de teksten uit de lesmethode, kan een cursist ook geen eigen keuzes maken. De tekst moet nou eenmaal gelezen worden om de opdrachten in het boek of op de computer te kunnen maken.

Daarnaast ze staan geheel in het teken van het leren van een taal. En omdat cursisten ook buiten de les om niet vaak in contact komen met teksten die leuk zijn om te lezen, wordt het hogere doel niet gehaald: cursisten echt aan het lezen krijgen door het leesplezier te stimuleren.

Het is dus aan jou als docent om erachter te komen wat jouw cursisten leuk vinden om te lezen. Breng ze in aanraking met verschillende gen­res (fictie en non-fictie) en gebruik vooral teksten met een zo rijk en gevarieerd mo­gelijk taalaanbod.

Zo kunnen cursisten ontdekken wat ze leuk vinden om te lezen en welke mogelijkheden er zijn. In het NT2 Cahier Meer doen met lezen staan ook verschillende tips om samen met cursisten te ontdekken wat ze leuk vinden om te lezen. Een tipje van de sluier:

1. Lees regelmatig stil, bijvoorbeeld 10 minuten aan het begin van de les.
2. Lees voor en laat de cursisten meelezen.
3. Laat cursisten kiezen wat ze willen lezen.
4. Gebruik niet altijd moeilijke teksten maar juist teksten waarvan de woorden be­kend zijn.
5. Ga eens met je cursisten naar de bibliotheek, bekijk waar je zwerfboeken kunt vinden of ga naar de boekenafdeling in een kringloopwinkel.
6. Een tip buiten het Cahier: ga aan de slag met prentenboeken in de NT2-les.

Léuke kilometers maken met lezen in de NT2-les

Om goed te leren lezen, is het belangrijk om kilometers te maken, maar dan het liefst wel leuke kilometers natuurlijk.

Voor startende lezers zijn de boeken Water bij de melk, Beren op de weg en Wie steekt de draak heel geschikt. Cursisten kunnen er zelf mee aan de slag, maar er zijn ook verschillende klassikale werkvormen mogelijk. Beide boeken zijn geschreven en ingesproken op drie niveaus en voor de alfagroep dus breed inzetbaar.

Voor leuke leeskilometers op het volgende niveau zijn de boeken van uitgeverij Eenvoudig Communiceren onmisbaar in de NT2-les. Eenvoudig Communiceren heeft een groot aanbod aan boeken, van romans tot literaire thrillers, op verschillende niveaus, van A1 (extra makkelijk) tot en met B1 (eenvoudig). We zetten onze favorieten op een rij:

• Lichter dan ik: een verhaal over liefde dat zich ruim 150 jaar geleden afspeelt in Nederlands-Indië, in de tijd van de Nederlandse bezetting.
• Wij slaven van Suriname: het verhaal van Anton de Kom, een man die houdt van zijn land, en die geeft om zijn medemens. Vanuit deze liefde vertelt hij het verhaal van de slavernij in Suriname.
• Iedereen krijgt klappen: over het 17-jarige Taha die vastberaden is om op het juiste spoor te blijven nadat hij uit een jeugdinrichting komt. Hij besluit te gaan boksen en heeft serieus talent, maar dan gebeurt er iets wat alles in gevaar brengt...

Rijke teksten in de NT2-les

Kijk vooral ook eens over de grenzen van het bestaande materiaal heen en ga op zoek naar verschillende leesbronnen. Probeer voor ogen te houden dat je wilt dat jouw cursisten, ongeacht hun taalniveau, plezier beleven aan het lezen.

De boeken Rijke taal (voor het basisonderwijs en voor het (v)mbo) zijn een groot succes en helpen iedereen in het onderwijs om met andere ogen te kijken naar leesmateriaal en de leesaanpak. Het boek leert docenten rijke contexten te creëren, met rijke teksten en leert docenten actief denken over taal en interessante onderwerpen vorm te geven. In het boek vind je tientallen praktische handvatten om leerlingen en cursisten de juiste ondersteuning te bieden en een goede taalbasis (mee) te geven.

Goed voorbeeld

Naast materiaal is het belangrijk dat je goed naar je aanpak kijkt. Gebruik bijvoorbeeld leuke werkvormen. In het NT2-Cahier Meer doen met lezen vind je per deelonderwerp meerdere werkvormen en krijg je volop inspiratie om met lezen aan de slag te gaan in je lessen en om je cursisten te stimuleren om ook buiten de les om er eens een boek bij te pakken.

Maar bedenk vooral: goed voorbeeld doet goed volgen. Laat zien dat je zelf geniet van het lezen, neem boeken mee naar school, laat prentenboeken zien en lees regelmatig voor. Veel leesplezier!