Muziek in de les

Wetenschappelijk onderzoek naar muziek in de taalles

Hoewel het misschien niet direct voor de hand ligt, bestaat er een sterke relatie tussen muziek en taal. Verschillende onderzoeken hebben laten zien dat taal en muziek gebruikmaken van nauwverwante neurocognitieve systemen. Muziek en taal worden namelijk verwerkt in hetzelfde deel van de hersenen. Dit hersengebied is cruciaal voor de verwerking van zinnen en helpt volgens recent onderzoek musici bij het begrijpen van muzikale stukken.

Het inzetten van muziek en op muziek gebaseerde opdrachten in de taalles blijken een grote positieve impact te hebben op het taalverwervingsproces. Muziek helpt bij het leren van nieuwe woorden en zinnen. Het is immers gemakkelijker om liedjes te onthouden dan droge woordenlijsten. Muziek kan ook helpen bij het leren van de ritmes en intonaties van een nieuwe taal. Door naar muziek te luisteren en te zingen in de nieuwe taal, kan de student wennen aan de klanken en uitspraak. Dit kan het leerproces versnellen en het gemakkelijker maken om de taal te begrijpen en te spreken.

Emoties door muziek

Veel NT2-docenten zijn al bekend met het positieve effect van taalriedels: korte gesprekjes op een vast ritme die helpen bij het inslijpen van bepaalde vaste taaltaken, zoals excuses aanbieden en afscheid nemen. Het effect van muziek is nog groter. Zo krijgen emoties en creativiteit meer ruimte. En dat is belangrijk, want nieuwkomers hebben vaak al veel mee moeten maken.

Het niet onder woorden kunnen brengen van emoties kan een gevoel van onmacht en frustratie oproepen. Een lied met daarin Nederlandse begrippen en woorden die uitdrukking geven aan gevoelens van verdriet, blijheid, spanning en heimwee krijgt zo een expressiefunctie.

Om je cursisten nog verder te helpen bij het uitdrukken van de emoties kun je ook opdrachten verbinden aan de liedjes. Kun je hier wel wat hulp bij gebruiken? Het boek Smartlappen bevat liedjes en opdrachten om de woordenschat rondom emoties te vergroten en emoties in de klas te bespreken. Een absolute aanrader voor basisscholen en de ISK’s.

Zelfvertrouwen met muziek in de NT2-les

Samen zingen is bovendien een veilige en leuke manier om bij leerlingen en cursisten de spreekvaardigheid op gang te brengen en zo zelfvertrouwen op te bouwen. Gezamenlijk zingen gebeurt namelijk op veel scholen in veel culturen. Voor de meeste leerlingen en cursisten is het daarom een herkenbare bezigheid.

Verschillende onderzoeken hebben daarnaast aangetoond dat muziek bijdraagt aan het vergroten van de motivatie om een taal te leren. Muziek kan ook helpen bij het creëren van een meer inclusieve en participatieve leeromgeving, waarin cursisten worden aangemoedigd om actief deel te nemen en samen te werken. Het helpt om meer te leren over de muziek en cultuur van het land van de doeltaal, wat kan bijdragen aan een beter begrip van de geschiedenis en tradities van het land.

Werkvormen met muziek in de NT2-les

Goed, de voordelen zijn dus groot. Maar wil je muziek in de NT2-les serieus nemen, dan is het belangrijk dat het meer wordt dan de vijf minuten opvulling aan het eind van de les. We geven je twee voorbeelden uit het boek Anders nog iets?

Onvoltooid verleden tijd met Annabel

Stel: je gaat het over de onregelmatige vormen van de onvoltooid verleden tijd (ovt) hebben. Je cursisten hebben de regelmatige vorm al gezien en kennen waarschijnlijk passief al enkele onregelmatige vormen. Het liedje Annabel van Hans de Booij leent zich uitstekend voor een les rond de onregelmatige ovt-vormen.

Je kunt de studenten een gatentekst geven waarin alle ovt-vormen weggelaten zijn. Tijdens het luisteren naar het lied moeten ze dan de juiste vormen invullen. Laat de cursisten de vormen opsommen, terwijl jij ze ordent op het bord. De vormen blijven zo makkelijker hangen dan wanneer ze in een droog lijstje worden aangeboden. Wil je met de imperatief aan de slag? Dan is Pa van Doe Maar een geschikt nummer.

Thematiek met Pippi Langkous

Een ander voorbeeld is meer thema-gerelateerd. Stel, je wilt het over reizen hebben. Dan kun je bijvoorbeeld het lied Op reis uit de musical Pippi Langkous laten horen en achteraf alle woorden die met reizen te maken hebben in een woordroos zetten.

Gatentekst

Wil je je studenten iets productiever laten zijn, dan kun je ze van tevoren een tekst geven waarin telkens een woord dat op een ander woord rijmt, ontbreekt. Laat hen voor ze het lied gaan beluisteren eens proberen om de gaten in te vullen. Het zoeken naar logische rijmwoorden activeert op een creatieve manier hun woordenschatkennis én maakt de taak plezierig. Het zorgt ongetwijfeld voor een ‘hoera-gevoel’ als ze achteraf de meeste woorden gevonden blijken te hebben. Leuk en motiverend dus!

Taalverwerving blijft het hoofddoel

Natuurlijk blijft de insteek altijd taalverwerving en is het niet de bedoeling er een disco van te maken. Als je muziek wilt toevoegen in de les moet je op een paar dingen letten. Het belangrijkste is dat de onderwerpen van de liedjes relevant zijn en aansluiten bij de onderwerpen die op dat moment behandeld worden in de les. Op die manier kunnen de cursisten de verbanden zich eigen maken.

Daarnaast moeten liedjes vaak en methodisch terugkomen. Het kan lastig zijn om Nederlandse liedjes te vinden die voor volwassen eenvoudig genoeg zijn én die aansluiten bij het dagelijks taalgebruik dat cursisten in de praktijk tegenkomen. Bovendien bevatten liedjes vaak veel beeldspraak. Denk daarom goed na over het juiste materiaal. Niet ieder lied is geschikt om te gebruiken in de NT2-les. Het juiste materiaal heeft een sterke, makkelijk mee te zingen melodie, een eenvoudige tekst en bevat veel herhaling van de belangrijkste zinnen en begrippen.

Let er ook op dat je nuttige opdrachten verbindt aan de muziek. In het toegankelijke NT2 Cahier Muziek in de les staan liedjes, taalriedels en bijbehorende opdrachten speciaal voor de NT2-les ontwikkeld. In het vertrouwde boek Anders nog iets? vind je daarnaast een ruim assortiment liedjes en opdrachten op allerlei niveaus, speciaal ontwikkeld voor de NT2-les.

De houding van de docent

Een laatste, zeer belangrijke factor voor het succesvol inzetten van muziek in de les is de houding van de docent. Natuurlijk zal het heel spannend zijn om voor het eerst voor een groep te gaan zingen. Maar vergeet niet dat de cursisten weten dat je geen professioneel zanger bent. Dus wees niet bang om fouten te maken, het gaat ten slotte om de taaloverdracht.

Een paar tips voor de NT2-docent die niet durft te zingen:

• Je houding is essentieel, zorg ervoor dat je laat zien dat je het met plezier doet en dat het geen probleem is om fouten te maken. Zo creëer je een sfeer die uitnodigend werkt en zorg je ervoor dat cursisten zich vrij voelen en sneller mee zullen gaan zingen. En dat maakt ook weer makkelijker voor jou.
• Begin laagdrempelig en kies eenvoudige nummers die makkelijk te zingen zijn en die de cursisten misschien zelfs al kennen.
• Oefen het zingen van de nummers vooraf, zodat je je zekerder voelt. Luister naar opnames van de nummers en zing mee om de tekst en de melodie te leren.
• Betrek de cursisten zo snel mogelijk bij het zingen, dit maakt het een gezamenlijke bezigheid en haalt de druk er voor jou een beetje vanaf. Je kunt de cursisten bijvoorbeeld ook zelf laten kiezen welke nummers ze willen zingen of ze de tekst laten aanvullen. Zo wordt het nog leuker en interactief.
• Focus op de studenten en hun leerervaring in plaats van op jezelf en je zenuwen. Bedenk hoe de muziek hen kan helpen bij het leren van de taal en haal daar je eigen motivatie uit.